Termin epitafium (z gr. ἐπιτάφιος epi-taphios, „nad grobem”, „na kamieniu nagrobnym”) oznacza albo sam napis upamiętniający zmarłego umieszczany na nagrobku, albo cały pomnik, tablicę czy obraz ku pamięci zmarłego.
W zbiorach Muzeum znalazły się m.in. epitafia Adama H. Schaffera, Albrechta i Anny von Partheinów, Marii Gottlieby Settegast oraz fragmenty epitafium Botho zu Eulenburga i komemoratywny portret Botho Heinricha zu Eulenburga.
Z epitafium zmarłego na kętrzyńskim zamku w 1577 roku kapitana Rastenburga Melchiora von Kannachera oraz jego żony Anny do zbiorów muzealnych trafił z kościoła w Łabędniku tylko główny obraz Zmartwychwstania (bez ramy, portretu rodziny Kannacherów w pozycji klęczącej i tablicy z inskrypcją epitafijną).
Upamiętnienie poległego z dala od rodzinnych majątków Abrahama zu Eulenburga ma charakter cenotafu. Cenotaf, kenotaf, kenotafium to symboliczny grobowiec, nie zawierający zwłok upamiętnionego zmarłego). Malowana drewniana płyta z Galin poniekąd naśladuje kamienny nagrobek.
Epitafium obrazowe (z niem. Bildepitaph) to forma upamiętnienia zmarłych, składająca się z napisu, czyli właściwego epitafium, oraz obrazu lub obrazów. Umieszczano je zwykle w pobliżu grobu lub w miejscu związanym z daną osobą, najczęściej na ścianie lub filarze w kościele.
Epitafia obrazowe zawierać mogły obrazy o charakterze reprezentacyjnym, narracyjnym lub dewocyjnym. Ukazywały zwykle portret zmarłego. Ponadto wzbogacane bywały licznymi elementami dodatkowymi, takimi jak herby zmarłych, przedstawienia postaci biblijnych lub alegorycznych, wielorakie ornamenty, symbole wanitatywne, architektoniczne obramienia, rozmaite napisy (np. cytaty biblijne, dewizy, sentencje moralne).
Różniły się w zależności od czasu powstania i pozycji społecznej upamiętnionych osób oraz ich wyznania, które wpływało zarówno na zawartość dzieł plastycznych, jak i treść inskrypcji. Epitafia katolickie stanowiły zachętę do modlitwy za duszę zmarłego (czasem ukazując go w towarzystwie jego świętego patrona), a protestanckie wyrażały przekonanie o zbawieniu zmarłego na podstawie wyznawanej przez niego wiary.
Zachowane elementy epitafium rodziny von Kannacherów
Cenotaf kapitana Abrahama zu Eluenburga
Portret pułkownika Botho Heinricha zu Eulenburga
Fragment epitafium Marii G. Settegast z Galin
Epitafium rodziny von Partheinów w kościele św. Jerzego w Kętrzynie
Fotografie Archiwalne w zasobach IS PAN
ze zbiorów Urzędu Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków w Królewcu
Epitafium Adama Huldircusa Schaffera
Fotografia archiwalna ze zbiorów Muzeum im. W. Kętrzyńskiego
Wystawa archiwalna „Mortem bonam vitae esse initium – Epitafia z terenu Prus z XVI-XVIII wieku”