Dokumentacja krzyżackich systemów obronnych

Wykonanie pełnej dokumentacji i weryfikacji średniowiecznych systemów obronnych dawnej Barcji (AZP 13-70, 13-71)

Finansowanie: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, priorytet Dziedzictwo kulturowe, dofinansowanie: 25.500 zł, rok realizacji: 2007

W czasie prac nad publikacjami poświęconymi zagadnieniom krajobrazu kulturowego w okolicach jez. Oświn wstępnie zlokalizowano szereg reliktów nieznanych dotychczas wałów z okresu średniowiecza. Znajdują się one w lasach na terenie Nadleśnictwa Srokowo oraz Nadleśnictwa Borki. Nie zostały one odnalezione w trakcie wcześniejszych badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski. Dotyczy to także wałów znanych z wcześniejszej literatury. Konieczne było zatem przeprowadzenie dokładnych przeszukiwań terenów leśnych w celu zlokalizowania i zadokumentowania pozostałości wałów.

W czasie realizacji projektu „Wykonanie pełnej dokumentacji i weryfikacji średniowiecznych systemów obronnych dawnej Barcji (AZP 13-70, 13-71)” przeprowadzono badania powierzchniowe na terenach leśnych, wykonano dokumentację rysunkową i fotograficzną. Odkryto i zinwentaryzowano 8 nieznanych dotychczas odcinków wałów. W miejscach przecięcia wałów przez drogi leśne założono 6 wykopów badawczych. Odsłonięto, zadokumentowano i zabezpieczono profile przekopów przez wały. Przeprowadzone prace pomogły odtworzyć sposób budowy umocnień. Główny wał ciągnący się na zachód od jeziora Oświn w kierunku jeziora Arklickiego zbudowano z wykorzystaniem naturalnych warunków środowiska. Położony był pomiędzy podmokłymi dolinami strumieni i bagiennymi obniżeniami uzupełniając naturalne walory obronne terenu. Z obydwu stron wału ciągnęły się rowy. Szerokość całego założenia wynosiła ponad 11 m. Wał o pierwotnej wysokości ok. 1,5-2 m usypywany był z piasku wykopywanego z rowów. Pod wałem stwierdzono warstwę spalenizny z dużymi fragmentami zwęglonych pni i gałęzi znajdującą się na pierwotnym poziomie humusu. Wał sypano w czasie gdy grubsze fragmenty pni jeszcze się tliły o czym świadczy miejscami intensywnie wypalony piasek. W jednym miejscu, na koronie wału stwierdzono ślady drewna, które mogą świadczyć o istnieniu palisady lub płotu z dranic. W celu określenia wieku, genezy i przekształceń form terenowych w obrębie wałów i w ich sąsiedztwie wykonano odwierty geologiczne i przeprowadzono analizy geomorfologiczne. Wykonano także plany sytuacyjno-wysokościowe odnalezionych obiektów obejmujące ogółem ponad 5 ha powierzchni.

Przeprowadzenie prac w trudnym terenie leśnym było możliwe dzięki przychylności i życzliwości Nadleśniczych i pracowników Lasów Państwowych z Nadleśnictwa Srokowo i Nadleśnictwa Borki, Straży Granicznej i Fundacji Jeziora Oświn.

Dzięki realizacji projektu możliwe będzie wykorzystanie zinwentaryzowanych umocnień w przygotowywaniu i realizowaniu lokalnych i regionalnych strategii rozwoju. Dzięki możliwościom dofinansowania programów z funduszy UE mogły by się stać one jednym z ciekawszych przykładów wykorzystania dziedzictwa kulturowego do rozwoju turystyki kulturowej i wspomagania rozwoju regionu. Udostępnienie obiektów zlokalizowanych bezpośrednio przy drogach leśnych czy to w formie pojedynczych tablic lub wytyczonej trasy kulturowej wzbogaci ofertę turystyczną regionu.